Αρχαία Ιστορία της Μακεδονίας - Συχνές Ερωτήσεις

Πηγή: http://macedonia-evidence.org/faq-history-gr.html  

Αρχαία Ιστορία της Μακεδονίας - Συχνές Ερωτήσεις

1) Πως γίνεται ο Αλέξανδρος Α' να είναι Έλληνας εάν στις πηγές αποκαλείται φιλέλληνας; Δεν αποκλείει το ένα το άλλο;

O όρος "φιλέλληνας"συχνά χρησιμοποιείται για μη έλληνες, αλλά είναι επίσης γνωστός ως χαρακτηρισμός εκείνων που θυσιάζονται για το κοινό καλό. Ο Πλάτωνας για παράδειγμα όταν περιγράφει την ιδανική του πολιτεία ορίζει ότι οι πολίτες πρέπει να είναι και Έλληνες και φιλέλληνες (Πολιτεία 470Ε). Η λέξη επίσης χρησιμοποιείται για να περιγράψει ιστορικές φυσιογνωμίες όπως τον Σπαρτιάτη Αγησίλαο που ως καλός Έλληνας ήταν και φιλέλληνας (Ξενοφώντος, Αγησίλαος 7.4). Δες επίσης Liddell, Scott, Jones, A Greek English Lexicon sv. Φιλέλλην. 

 

2) Δεν υπήρχε Μακεδονική γλώσσα διαφορετική από την ελληνική;

Όχι. Οι επιγραφές της Μακεδονίας είναι όλες γραμμένες στην Αττική (κοινή) διάλεκτο, ή στη Μακεδονική διάλεκτο που προσιδιάζει στις βορειο-δυτικές ("Δωρικές") διαλέκτους της Ηπείρου και στις βορειο-ανατολικές ("Αιολικές") διαλέκτους της Θεσσαλίας. Δεδομένου ότι οι αρχαίες επιγραφές που σώζονται σήμερα είναι γραμμένες σε μια από τις δύο αυτές διαλέκτους, δεν υπάρχει καμία βάση για την ύπαρξη διαφορετικής γλώσσας των Μακεδόνων.

Ας σημειωθεί εδώ ότι ο Πλάτωνας στον Πρωταγόρα (341C) αναφερόμενος στην Αιολική διάλεκτο των Λεσβίων συγγραφέων, την αποκαλεί "βάρβαρη" με το οποίο εννοεί τραχιά ή αδρή, αλλά σε κάθε περίπτωση ελληνική.

3) Και τα περιστατικά που αναφέρουν ο Quinctus Curtius και ο Πλούταρχος;

O Quinctus Curtius (6.9.34-36) αναφέρει ότι ο Αλέξανδρος έδωσε την ευκαιρία στον Φιλώτα να υποστηρίξει τον εαυτό του ενώπιον των Μακεδονικών στρατευμάτων του, οπότε τον ρώτησε εάν θα τους απευθυνθεί στη μητρική τους γλώσσα (patrio sermone). Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε εάν η αναφορά είναι σε ξεχωριστή γλώσσα, ή σε διάλεκτο της Ελληνικής. Το αρχαίο κείμενο μπορεί να δεχθεί και τις δύο ερμηνείες.

Το ίδιο ισχύει όταν, στη μέση του επεισοδίου με τον Κλίτο, ο Αλέξανδρος φωνάζει στη φρουρά του στα "Μακεδονικά" (Πλούταρχος, Βίος Αλεξάνδρου 51.6), και όταν οι Μακεδόνες στρατιώτες χαιρετούν τον Ευμένη στα "¨Μακεδονικά" (Πλούταρχος, Βίος Ευμένη 14.5). Και στις 2 περιπτώσεις, ο όρος "Μακεδονικά" μπορεί κάλλιστα να αναφέρεται σε ελληνική διάλεκτο παρά σε διαφορετική γλώσσα.

Αυτές οι ιστορίες δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως απόδειξη της ύπαρξης μιας μη ελληνικής μακεδονικής γλώσσας, αντίθετα αναφέρονται σε Μακεδονική διάλεκτο της Ελληνικής. Έτσι για παράδειγμα το εδάφιο "εμείς οι δύο θα μιλάμε σαν τους ανθρώπους του Παρνασσού -θα μιμηθούμε την Φωκική γλώσσα" (Αισχύλος, Χοηφόροι 563-564), αναφέρεται στη Φωκική διάλεκτο της ελληνικής που μιλούσαν οι κάτοικοι του Παρνασσού, και όχι σε μια μη ελληνική γλώσσα.

4) Ακόμα και αν οι Μακεδόνες βασιλείς εξελληνίστηκαν, η γλώσσα και η κουλτούρα του Μακεδονικού λαού δεν φανερώνει μη-Ελληνική βάση;

Αυτή η ερώτηση συχνά τίθεται για τη Μακεδονία, αλλά όχι για τους είλωτες της Λακωνίας ή τους πενέστες της Θεσσαλίας. Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει καμία μαρτυρία ότι οι κοινοί Μακεδόνες δεν ήταν Έλληνες, ακόμα και αν οριστική απόδειξη της εθνικότητάς τους δεν σώζεται. Όμως τα πειστήρια ότι ήταν Έλληνες συνεχώς πληθαίνουν, είτε πρόκειται για αρχαιολογικά κατάλοιπα είτε για γλωσσολογικές μαρτυρίες. Σημειώστε, για παράδειγμα, τον καταδες

μό του 4ου αι. π.Χ. που βρέθηκε σε μια κοινή ταφή της Πέλλας και είναι γραμμένος στη Μακεδονική διάλεκτο της ελληνικής γλώσσας. Δες το άρθρο, "Η γλώσσα των αρχαίων Μακεδόνων, κάτω από το φως των πρόσφατων επιγραφικών ανακαλύψεων"-"The speech of the ancient Macedonians, in the light of recent epigraphic discoveries".

5) Ο Δημοσθένης δεν αποκαλεί τον Φίλιππο "βάρβαρο", δηλαδή "μη-Έλληνα;"

Πράγματι. Εκτός όμως από το γεγονός ότι ο Δημοσθένης είχε προσωπική έριδα με τον Φίλιππο εξαιτίας της ταπείνωσης που υπέστη όταν έχασε τα λόγια του στη Μακεδονική αυλή (Αισχίνης, Περί Παραπρεσβείας 35), ο Δημοσθένης μπορούσε να αποκαλέσει οποιονδήποτε δεν συμπαθούσε βάρβαρο, συμπεριλαμβανομένων και Αθηναίων (π.χ. 21.150). Η λέξη αυτή, τουλάχιστον όπως την χρησιμοποιεί ο Δημοσθένης και άλλοι, πρέπει να εννοηθεί ως μια γενική προσβολή. Παρομοίως σε μερικές περιοχές της Αμερικής σήμερα κάποιοι αμφιβάλλουν ότι Αμερικανοί από άλλα μέρη είναι "αληθινοί Αμερικανοί".

6) Δεν γίνεται διάκριση στις πηγές μεταξύ Ελλήνων και Μακεδόνων;

Πράγματι, αυτό όμως είναι μια πολιτική και όχι μια εθνική διάκριση. Μετά τη μάχη του 338 π.Χ. στη Χαιρώνεια, ο Φίλιππος ίδρυσε το Κοινό των Ελλήνων (που συχνά αποκαλείται Κοινό της Κορίνθου από την έδρα της πρώτης του συνέλευσης). Ήταν ο ηγεμόνας του Κοινού, αλλά ταυτόχρονα παρέμενε και βασιλεύς των Μακεδόνων. Με άλλα λόγια η σχέση του Φιλίππου με τους συμμάχους του ήταν πολύ διαφορετική από τη σχέση του με τους υποτελείς του. Το Κοινό ιδρύθηκε κυρίως για την προετοιμασία και τη συμμετοχή στην επικείμενη Ασιατική εκστρατεία, και ο αριθμός των ψήφων των διαφόρων ελληνικών πόλεων ή περιοχών ήταν ανάλογος με το μέγεθος της στρατιωτικής συμβολής του καθενός. Η συμμετοχή στο Κοινό ήταν θεωρητικά εθελοντική, και η Σπάρτη αρνήθηκε να συμμετάσχει και δεν εξαναγκάστηκε να το κάνει. Αλλά το Μακεδονικό απόσπασμα ήταν παρόν ως υποτελές του βασιλέως. Με άλλα λόγια, η διάκριση δεν συνίστατο στο ότι οι Μακεδόνες δεν ήταν Έλληνες, αλλά στο ότι οι σύμμαχοι έλληνες δεν ήταν Μακεδόνες, και στο ότι ο Αλέξανδρος διατήρησε τους πατρικούς θεσμούς.

Μια συνέπεια αυτής της κατάστασης μπορεί να αναγνωριστεί στις αφιερώσεις του "Αλεξάνδρου και των Ελλήνων" (Αρριανός, Ανάβασις 1.16.7, και Πλούταρχος, Βίος Αλεξάνδρου 16.18). Είναι η ίδια διάκριση με αυτή μεταξύ των Μακεδόνων και των Ελλήνων.

Για τις πηγές και ένα καλό σχολιασμό κάποιων δυσκολότερων μαρτυριών, δες M.N. Tod, Greek Historical Inscriptions II, no. 177. Για πληρέστερη ιστορική αφήγηση δες J.R. Ellis, Philip II and Macedonian Imperialism 204-209 και I. Worthington, Philip II of Macedonia 158-163.

7) Πως μπόρεσε ο Φίλιππος να πολεμήσει τους Έλληνες στη Χαιρώνεια εάν ήταν πραγματικός Έλληνας;

Κατά τον ίδιο τρόπο με τον οποίο οι Έλληνες πολεμούσαν ανέκαθεν μεταξύ τους με το γνωστότερο παράδειγμα των Σπαρτιατών κατά των Αθηναίων στον Πελοποννησιακό πόλεμο.

Ο Φίλιππος όμως βρισκόταν στη Χαιρώνεια κατόπιν πρόσκλησης του Συνεδρίου της Δελφικής Αμφικτυονίας. Ήδη το 346 π.Χ. είχε εξασφαλίσει μια ψήφο στο Συνέδριο (όπου μόνο Έλληνες είχαν δικαίωμα συμμετοχής) έχοντας τερματίσει τον Γ' Ιερό Πόλεμο προς όφελος του Συνεδρίου. Τώρα, στα 338 π.Χ., το Συνέδριο των Αμφικτυόνων προσέφυγε πάλι σε αυτόν, και είναι ο αντι-Φιλιππικός Δημοσθένης αυτός που διασώζει το ψήφισμα της πρόσκλησης που απέστειλε το Συνέδριο στον Μακεδόνα βασιλιά. (Περί Στεφάνου 18, 155).

Και οι δύο αντίπαλες παρατάξεις στη Μάχη της Χαιρώνειας ήταν καθ' όλα ελληνικές. Στη μια πλευρά (που τελικά ηττήθηκε) πρωτοστατούσαν οι Αθηναίοι και οι Θηβαίοι που μαζί αποτελούσαν το 60% του συνολικού στρατεύματος. Οι σύμμαχοί τους ήταν οι Κορίνθιοι, οι Μεγαρείς, οι Ακαρνάνες, οι Φωκείς, οι Αχαιοί, οι Ευβοείς, οι Λευκάδιοι και οι Κερκυραίοι (Δημοσθένης, Περί Στεφάνου 18.237). Σημειώστε αυτούς που λείπουν: οι Σπαρτιάτες, οι Ηλείς, οι Αιγινήτες, οι Επιδαύριοι και πολλοί άλλοι.

Στο αντίπαλο στρατόπεδο κυριαρχούσαν οι Μακεδόνες, όμως υπήρξε αξιοσέβαστος αριθμός Θεσσαλών καθώς και Αργείοι και Αρκάδες (Δημοσθένης, Επιστ. 4.8). Με άλλα λόγια, όπως καθόλη την ελληνική ιστορία, η μάχη της Χαιρώνειας ενέπλεξε Έλληνες εναντίον Ελλήνων.

8) Δεδομένου ότι ο Αριστοτέλης αναφέρει ότι οι βάρβαροι είναι από φύσεως δούλοι (e.g. Πολ. Ι.ii.18 [1255a29]), εάν υποθέσουμε ότι ο Φίλιππος ήταν βάρβαρος και μη-Έλληνας πως μπορεί να εξηγηθεί ότι προσέλαβε τον Αριστοτέλη για δάσκαλο του γιού του;

Πολύ καλή ερώτηση.                                                                               

9) Τι σημαίνουν τα ονόματα Φίλιππος και Αλέξανδρος;

Και τα δύο είναι κοινά Ελληνικά ονόματα που συναντώνται σε εκατοντάδες, εάν όχι χιλιάδες αρχαίους Έλληνες. Το όνομα Φίλιππος σημαίνει "φίλος των ίππων". Το γεγονός ότι τα άλογα του Φιλίππου Β' κέρδισαν τόσες πολλές νίκες στην Ολυμπία, τους Δελφούς και αλλού είναι ίσως σύμπτωση, αλλά πολύ ευτυχής.

Το όνομα Αλέξανδρος προέρχεται από το ρήμα "áλέξω" που σημαίνει υπερασπίζομαι, προστατεύω και το "ανήρ" (τον άνδρα δηλαδή).

10) Εάν οι Μακεδόνες ήταν Έλληνες γιατί αποκαλούσαν τους εαυτούς τους Μακεδόνες;

Για τον ίδιο λόγο για τον οποίο οι Αθηναίοι αποκαλούσαν τους εαυτούς τους Αθηναίους. Όταν π.χ. ο Δημοσθένης απευθύνεται στους συμπατριώτες του, τους αποκαλεί Αθηναίους (e.g. Περί Στεφάνου 18.251), όχι Έλληνες.

Σημειώστε ότι ήδη στα 479 π.Χ., την παραμονή της Μάχης των Πλαταιών, ο Αλέξανδρος Α' εξαναγκασμένος από τις συνθήκες να περάσει στο Περσικό στρατόπεδο (όπως και άλλοι Έλληνες συμπεραλαμβανομένων των Βοιωτών και των Θεσσαλών), αποκάλυψε μυστικά στους Αθηναίους τα σχέδια των Περσών. Δικαιολόγησε αυτή του την ενέργεια επικαλούμενος την έγνοια του για όλη την Ελλάδα γιατί αυτός ήταν Έλληνας (Ηρόδοτος 9.45). Σαφέστατα ο Αλέξανδρος δεν αμφέβαλε για την εθνικότητά του.

11) Ο Ηρόδοτος δεν υποστηρίζει έρευνες της σύγχρονης γενετικής που δείχνουν ότι οι Έλληνες συνδέονται με τους Υποσαχάριους πληθυσμούς ενώ οι Μακεδόνες με τους Μεσογειακούς;

Η ερώτηση φαίνεται να πηγάζει από την εξής δήλωση του Arnaiz-Villena (ο οποίος χρησιμοποιεί τον όρο «Μακεδόνες» για τους σύγχρονους Σλαβικούς πληθυσμούς που κατοικούν την αρχαία Παιονία): «ο Ηρόδοτος υποστηρίζει ότι οι κόρες του Δαναού (που ήταν μαύρες) ήρθαν από την Αίγυπτο κατά πλήθη για να εδραιώσουν την παρουσία τους στην Ελλάδα.»

Ο Ηρόδοτος αναφέρει τις κόρες του Δαναού δύο φορές (2.171 και 2.182) αλλά δε λέει τίποτα σχετικά με το χρώμα ή τον αριθμό τους. Στην πραγματικότητα, σύμφωνα με τον Αισχύλο, Ικέτιδες 276-330, οι κόρες του Δαναού ανάγουν την καταγωγή τους στην Ιώ, γέννημα θρέμμα του Άργους. Με άλλα λόγια, ήταν στην ουσία ελληνικής καταγωγής και η εκδοχή του Arnaiz-Villena είναι λανθασμένη.